Auteur: Edie Peters

In de tropische warmte van zaterdag 27 mei tijdens Fotofestival Naarden is Dana Lixenberg met haar boek Imperial Courts de ontvanger geworden van de Nederlandse Fotoboekenprijs 2017. Nog maar nauwelijks bijgekomen van de Deutsche Börse Prize die haar ruim een week eerder werd toegekend in Londen vanwege het project waaraan ze ruim vijftien jaar werkte, nam ze de nationale prijs met genoegen aan. 

De Nederlandse Fotoboekenprijs is de opvolger van de Foto Kees Scherer Prijs die in 2015 voor de twaalfde en laatste keer werd uitgereikt tijdens Fotofestival Naarden. Waar Lixenberg in Londen een prijs van 30 duizend pond ontving – maar daarom is het internationaal dan ook een van de belangrijkste fotografie-prijzen – gaat het bij deze prijs om een voor Nederlandse begrippen prima bedrag van 5000 euro.

De jury motiveert haar keuze voor Dana Lixenberg als volgt: ‘De jury ziet in haar werk een grensoverschrijdend project met een relevante en actuele inhoud. Samen met vormgever/uitgever Roger Willems van Roma Publications maakte Lixenberg van Imperial Courts een zeldzaam goed boek dat in schijnbare eenvoud recht doet aan de pure fotografie, maar dat ook dwarsverbanden zichtbaar maakt tussen mensen en het verloop van de jaren. En dat allemaal gevat in perfect drukwerk.’

Hieronder het volledige juryrapport:

JURYRAPPORT NEDERLANDSE FOTOBOEKENPRIJS 2017 

De Nederlandse Fotoboekenprijs is ingesteld door het FotoFestival Naarden. De prijs wordt uitgereikt aan het beste fotoboek van een Nederlandse (of in Nederland wonende) fotograaf dat in de afgelopen twee jaar is uitgekomen (dus in dit geval in 2015 of 2016). De tweejaarlijkse prijs bedraagt 5.000 euro. Vijf fotoboeken zijn genomineerd voor deze prijs, die wordt uitgereikt tijdens het FotoFestival Naarden (van 20 mei t/m 18 juni 2017).

Samenstelling jury
De jury voor de Nederlandse Fotoboekenprijs staat onder voorzitterschap van Edie Peters, oprichter en hoofdredacteur van PhotoQ, online platform voor fotografie en bookshop. De andere juryleden zijn Merel Bem (publicist en kunstcriticus), Rob Hornstra (fotograaf en docent fotografie), Narda van ’t Veer (oprichter agentschap UNIT), Wannes Ketelaars (general manager Huis Marseille) en Bert Teunissen (fotograaf en docent aan de AKI). Erik van der Spek (bestuurslid FotoFestival Naarden) is secretaris van de jury.

Beoordeling
De jury heeft 185 inzendingen ontvangen. De juryleden waren onder de indruk van de grote diversiteit en van de uiteenlopende kwaliteiten van de ingezonden werken. De inzendingen laten niet alleen zien dat er in Nederland hoogwaardige en kunstzinnige fotoboeken gemaakt worden, maar ook dat de top van de fotoboeken rust op een brede basis.

De jury heeft bij zijn beoordeling een aantal criteria gehanteerd, waarbij de kwaliteit van de foto’s, een vormgeving die een eenheid vormt met de aard van het werk, en de relevantie van het onderwerp de belangrijkste aspecten
waren. Op basis van die criteria heeft de jury de inzendingen teruggebracht tot een longlist van zo’n 40 boeken. Deze boeken zijn uitgebreid besproken, waarbij de juryleden de gelegenheid kregen om argumenten ten gunste van bepaalde boeken naar voren te brengen. Uiteindelijk is de selectie teruggebracht tot de vijf nominaties. Alle juryleden kunnen zich vinden in deze selectie.

Nominaties
De volgende vijf boeken zijn genomineerd voor de Nederlandse Fotoboekenprijs:

• Hanne van der Woude – Vivace
Ontwerp: Hans Gremmen
Uitgever: Fw:Books

• Bob Siers – XXX
Ontwerp: Amir Avraham
Uitgever: i.s.m. Cloud Gallery

• Xiaoxiao Xu – Aeronautics in the backyard
Ontwerp: Rob van Hoesel, Carel Fransen
Uitgever: The Eriskay Connection

• Mariken Wessels – Taking Off. Henry my Neighbour
Ontwerp: Mariken Wessels en Jurgen Maelfeyt
Uitgever: Art Paper Editions

• Dana Lixenberg – Imperial Courts
Ontwerp: Roger Willems
Uitgever: Roma Publications

Hieronder geven we een korte toelichting op deze fotoboeken en op de motieven van de jury om ze te selecteren.

Vivace is het resultaat van een ongebruikelijk en langlopend project. Sinds 2009 heeft Hanne van der Woude zich verbonden met de bejaarde kunstenaars Emmy Eerdmans en haar man Ben Joosten. Ze nam deel aan hun dagelijks leven, verzorgde ze als dat nodig was en bracht hun leven in beeld met haar analoge camera. Dat levert intieme en soms ook vrolijke foto’s op van deze vrije geesten. Maar ze toont ook de laatste dagen van Ben. Haar foto’s laten mensen zien die ondanks hun hoge leeftijd hun liefde voor het leven en hun vrijheid hebben vastgehouden. De jury waardeert het zeer persoonlijke karakter van haar werk, het feit dat Hanne in haar werk dit kunstenaarskoppel letterlijk en figuurlijk op de huid zit. Haar boek is veel meer dan een registratie, het is ook een hommage aan een kunstenaarsleven. De foto’s zijn intiem, respectvol en vaak ook humoristisch.

Bob Siers maakte met XXX een conceptueel fotoproject dat een ode brengt aan de stereotypen van de stad Amsterdam en de Amsterdamse Wallen. De fotograaf bezocht als zestienjarige jongen de Amsterdamse Wallen: tien jaar later gaat hij op zoek naar de beelden van toen en onderzoekt hij het e ect dat die beelden nu op hem hebben. Daarbij brengt hij met zwart/witfoto’s het rauwe gebied én het rauwe gevoel van vroeger in kaart en legt hij een wereld vast die onder druk staat van de commercie en het toerisme. Het bijzondere van Bob Siers is dat hij met de beelden van destijds als uitgangspunt als het ware zijn eigen herinneringen fotografeert. Dat levert in de ogen van de jury een lekker rauw boek op dat toch nergens platvloers wordt, met een mooi ritme en prima fotografie.

Xiaoxiao Xu is geboren in China maar woont en werkt sinds 1999 in Nederland. Aeronautics In The Backyard is haar
derde boek. Het boek geeft een inkijkje in een bijzonder Chinees fenomeen: op de meeste onverwachte plekken sleutelen boeren hun eigen vliegtuigen in elkaar. Ze gebruiken gerecyclede materialen en huishoudelijk gereedschap. Maar het gaat de bouwers niet alleen om het vliegen, ze jagen met hun experimenten ook een droom van vrijheid na.

De jury ziet in Aeronautics een verrassend onderwerp
over kleine mensen en hun preoccupaties. Het werk heeft documentaire aspecten, maar geeft ook een beeld van haar Xiaoxiao’s fascinatie met poëtische beelden. Ze toont boeren met hun voeten in de klei die dromen van de lucht. Haar werk is politiek en persoonlijk tegelijk: het is een positief boek over de droom van het vliegen, over vrijheid en creativiteit. Wat je ook wilt, je kunt het uiteindelijk: blijf dromen.

Taking Off – Henry my neighbour is een beeldverhaal – je zou het zelfs een beeldroman kunnen noemen – over een huwelijk, een seksuele obsessie en voyeurisme. Mariken Wessels maakt fotoboeken met gebruikmaking van foto’s uit persoonlijke archieven als vertrekpunt. Ze vormen een combinatie van collages van oude zwartwit-familiefoto’s, bewerkte portretfoto’s, bewerkte contactafdrukken en haar eigen foto’s.

Taking Off is het meest experimentele boek van de vijf genomineerde werken, het gaat het verste in het onderzoek waarmee Mariken al jaren bezig is. De jury is vooral getroffen door de gekte en de durf die uit haar werk spreken, die zichtbaar worden in de honderden contactafdrukken waarmee Mariken zich de obsessie van haar onderwerp eigen heeft gemaakt.

In 1993 brak Dana Lixenberg in Amerika door met een reportage voor Vrij Nederland waarin ze het beeld van de bewoners van Watts (Los Angeles) vastlegde. Ze keerde over een periode van 22 jaar regelmatig terug naar Imperial Courts, een woningbouwproject in Los Angeles, onder meer bekend van de bendeoorlog tussen de Crips en de Bloods. Ze leerde de bewoners kennen, werd geaccepteerd en laat in haar portretten het veranderende gezicht van de gemeenschap zien. Haar boek Imperial Courts bevat een overzicht van haar werk. Een interessante vermelding daarbij is dat haar eerste werk ook al op het FotoFestival Naarden te zien was.

De jury waardeert in Imperial Courts de sobere presentatie,
die recht doet aan de uitstekende fotografie. Daarnaast heeft de jury grote waardering voor het project dat tot dit boek heeft geleid. Dana Lixenberg heeft 20 jaar lang in een moeilijk toegankelijke gemeenschap de levens van de geportretteerden in beeld gebracht. Bovendien heeft ze abstracte problemen teruggebracht tot mensen van vlees en bloed. De jury ziet in haar werk een grensoverschrijdend project met een relevante en actuele inhoud. Samen met vormgever/uitgever Roger Willems van Roma Publications maakte Lixenberg van Imperial Courts een zeldzaam goed boek dat in schijnbare eenvoud recht doet aan de pure fotografie, maar dat ook dwarsverbanden zichtbaar maakt tussen mensen en het verloop van de jaren. En dat allemaal gevat in perfect drukwerk. Vanwege de fotografische kwaliteiten, de relevantie van het onderwerp, de kracht van het boekontwerp en de omvang en duur van het project roept de jury Imperial Courts uit tot winnaar van de Nederlandse Fotoboekenprijs 2017.

Eerder op PhotoQ: Foto Kees Scherer Prijs 2015: ‘Me We’ is beste fotoboek

Dana Lixenberg: Imperial Courts 1993 – 2015